W ciągu 20 lat panowania Mikołaja II liczba ludności imperium wzrosła o 50 mln tj. o 40 %. Naturalny przyrost stanowił około 3 mln ludności w ciągu roku. Równocześnie z przyrostem naturalnym - wyraźnie wzrósł ogólny poziom dobrobytu ludności.
Nastąpił wydatny rozwój rolnictwa. Podwoiły zbiory żyta, pszenicy i jęczmienia. Plony zbóż sięgały w przeliczeniu miliardów rubli. Ogromną ilość zbóż eksportowano. Miliony świń, owiec i setki tysięcy krów i koni. Niezliczona ilość drobiu. Rosja karmiła pół świata. Owca kosztowała dwa ruble, krowa dziesięć, a dobry robotnik zarabiał miesięcznie w fabryce do stu rubli! Oszczędności w kasach państwowych wzrosły z 300 mln w 1894 r. do 2 mld rubli w 1913r.Wydobycie węgla kamiennego powiększało się systematycznie. W Zagłębiu Donieckim wydobycie wzrosło ponad 500 %. W ostatnich latach panowania Mikołaja II rozpoczęto eksploatację nowych ogromnych zasobów basenu Kuznieckiego i Syberii Zachodniej. Wydobycie węgla kamiennego w całym imperium w ciągu 20 lat panowania wzrosło ponad 4-krotnie. W 1913r. wydobycie ropy naftowej wzrosło niemal o 100 % w stosunku do początków panowania cara.W Rosji nastąpił szybki rozwój przemysłu metalurgicznego. Prawie czterokrotnie wzrósł wytop żelaza, wytop miedzi – pięciokrotnie, wydobycie rudy żelaza – również wzrosło pięciokrotnie. Szczególnie w ostatnich latach panowania znacząco rozwijał się przemysł maszynowy. Podstawowy kapitał głównych rosyjskich zakładów przemysłu maszynowego tylko w ciągu 3 lat (1911 – 1913) wzrósł ze 120 do 220 mln rubli. Produkcja wyrobów bawełnianych również podwoiła się. Ogólna ilość zatrudnionych w przemyśle w ciągu 20 lat z 2 mln wzrosła do 5 mln robotników.
Budżet państwowy z 1.200 mln w początkach panowania – wzrósł do 3,5 miliarda rubli. Wpływy budżetowe rosły systematycznie, rosły też państwowe rezerwy budżetowe. W ciągu 10 lat rezerwy te wyniosły ponad 2 miliardy rubli. Rezerwy złota banku centralnego z 648 mln w 1894r. wzrosły do 1.604 mln w 1914r. Budżet wzrastał bez wprowadzania nowych i podnoszenia dotychczasowych podatków. Wzrost wpływów budżetowych był wyłącznie efektem wzrostu gospodarczego państwa. Jeszcze na początku XX w. rząd Rosji mógł wyasygnować na różne potrzeby państwa sumę rzędu dwóch miliardów rubli w złocie. Jest to suma kolosalna i wątpliwe czy jakiegokolwiek ówczesne państwo posiadało budżet tej wielkości.
Podwoiła się długość kolei żelaznych i sieci telegraficznych. Znacząco rozwinęła się flota rzeczna. W owym czasie była to największa flota rzeczna na świecie. W 1895r. w Rosji było 2.539, a w 1906r. 4.317 statków.
Przyrost armii rosyjskiej był niemal adekwatny do przyrostu naturalnego kraju. W czasach spokoju liczebność armii wynosiła 1.300.000 żołnierzy. Po wojnie z Japonią armia była gruntownie przeorganizowana. Flota rosyjska, tak dotkliwie zdziesiątkowana w czasie tej wojny, odrodziła do nowego bytu. I w tym była ogromna osobista zasługa cara.
O rozwoju oświaty świadczą następujące dane: w 1914r. nakłady na szkolnictwo wyniosły 300 mln rubli. Na początku panowania cara nakłady te wynosiły zaledwie 40 mln. Bardzo znacząco wzrosło wydawnictwo książek. Tylko w 1908r. wydano 23.852 tytuły książek i broszur, w sumie 70.841.000 egzemplarzy, na łączną kwotę 25 mln rubli.
Na tle ogólnego potężnego rozwoju imperium Rosyjskiego szczególnego znaczenia nabierał rozwój jego azjatyckich terenów. W ciągu 20 lat około 4 mln ludności bez przymusu przesiedliło się z centralnych rejonów na Syberię.
W dwudziestym roku panowania cara Mikołaja II Rosja osiągnęła nigdy dotąd nie notowany w niej poziom rozwoju gospodarczego. Dokonujące się w Rosji zmiany poziomu życia ludności odnotowywali również cudzoziemcy. W końcu 1913r. redaktor „Economist Europeen” Edmon Teri, działając z polecenia 2 francuskich ministrów, dokonał oceny gospodarki Rosji. Odnotował on porażające sukcesy we wszystkich dziedzinach. Pisał on: Jeżeli sprawy narodów Europy począwszy od 1912 do 1950 r. będą rozwijały się tak jak to miało miejsce w latach 1900 do 1912r. – Rosja w połowie bieżącego wieku będzie triumfować nad Europą tak w politycznym, jak i gospodarczym i finansowym zakresie.
A oto co pisał Churchil o ostatnich dniach panowania Mikołaja II: „W żadnym kraju los nie był tak okrutny jak w Rosji. Jej statek poszedł na dno, gdy port już był w zasięgu wzroku. Ona już przecierpiała sztorm, kiedy wszystko runęło. Wszystkie ofiary były już złożone na ołtarzu, cała praca była zakończona. Zwątpienie i zdrada zawładnęły władzą, kiedy zadanie już było wykonane.”
Stosownie do powierzchownej oceny naszych czasów carat przyjęto traktować jak ślepą, przegniłą i do niczego nie zdolną tyranię. Lecz badanie przebiegu wojny z Niemcami i Austrią powinno zmienić tę lekkomyślną opinię. O sile Imperium Rosyjskiego świadczy ogrom doświadczeń, które jej przyszło się znieść, ogrom nieszczęść, które przecierpiała.
W rządzeniu państwami, gdy dokonują się wielkie wydarzenia, wódz narodu, obojętnie kim on by był, osądza się za niepowodzenia i wysławia się za sukcesy.
Oto zbliża się koniec caratu. Do gry wchodzą ciemne siły ogarnięte szałem i brakiem rozumu. Car schodzi ze sceny. Jego i jego najbliższych skazują na cierpienia i śmierć. Jego wysiłki pomniejszają, jego czyny osądzają, pamięć o nim skażają. I taki zakłamany stan przekazują potomnym.
____________________
„Niepoznannyj Mir Wieri”
| 